Czek

Co to jest czek i jakie są jego rodzaje?

Czeki to jedna z wielu form płatności bezgotówkowych, które mogą być legalnie realizowane zgodnie z Ustawą - Prawo czekowe [1]. Dokument w postaci czeku jest wystawiany w formie ściśle określonej w ustawie.

Czek powinien zawierać [2]:

• nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, 
• polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• nazwisko płatnika,
• oznaczenie miejsca płatności,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku,
• podpis osoby wystawiającej czek.

Obecnie czeki gotówkowe nie są powszechną formą rozliczeń, choć wiele osób wciąż korzysta z takiej formy przekazywania środków pieniężnych.

W odniesieniu do pojęcia czeku i jego realizacji, istotne są trzy pojęcia:

• trasant – to osoba, która wystawia czek. Może to być osoba fizyczna i prawna posiadająca rachunek bankowy.
• trasat – za trasata uważa się bank lub instytucję, która jest zobowiązania do wypłaty należnych środków po okazaniu czeku.
• remitent – jest osobą prawną lub fizyczną, na którą czek został wystawiony. To określony podmiot uprawniony do korzystania z czeku imiennego lub czek na okaziciela.

Czeki występują w różnych rodzajach. Najczęściej mają charakter gotówkowy, upoważniający bank do wypłacenia środków pieniężnych i przekazania ich okazicielowi. Inne formy czeków to: podróżny, rozrachunkowy, postdatowany i zakreślony.

Warto wiedzieć, że wystawca czeku ma możliwość jego odwołania, o czym mówi Art. 32 Ustawy o przepisach prawa czekowego. Cofnięcie upoważnienia do wypłaty środków na rzecz okaziciela w ramach wystawionego czeku jest możliwe tylko w dwóch przypadkach: minął termin wystawienia dokumentu trasatowi lub czek został wystawiony, ale jeszcze niewypłacony. 

Czek – co to jest?

Odpowiedź na pytanie, co to jest czek, jest prosta. To rodzaj papieru wartościowego, który stanowi jednocześnie formę płatności bezgotówkowej. Dokument w postaci czeku pisemnego jest zleceniem wypłaty określonej sumy środków na rzecz okaziciela. Polecenie wypłaty należności jest bezwarunkowe.

Czek bankowy może być wystawiony na konkretną osobę. To oznacza, że dokument jest oznaczony do zrealizowania na zlecenie. Oczywiście można też wystawić czek na okaziciela. W takiej sytuacji brak wskazania konkretnej osoby skutkuje koniecznością uiszczenia dodatkowej opłaty.

Rodzaje czeków

Podstawowy podział czeków to: na zlecenie, imienny oraz na okaziciela. W każdym z tych przypadków bank jest zobowiązany do wylegitymowania osoby ubiegającej się o realizację wypłaty środków. Forma płatności w przypadku czeków to najczęściej gotówka, choć zdarza się, że trasat wypłaca środki wprost na rachunek bankowy remitenta. Czek bankowy występuje w co najmniej kilku odmianach. Dokument w postaci polecenia wypłaty środków pieniężnych może zostać sporządzony takich formach, jak:

• czek gotówkowy – to forma, która najlepiej obrazuje, co to jest czek. Taki dokument upoważnia bank do wypłaty środków okazicielowi.
• czek podróżny – sprawdza się za granicą. Jest imiennym czekiem bankowym, zawierającym w treści imię i nazwisko osoby upoważnionej do jego realizacji. To dobry sposób na zabezpieczenie gotówki przed ewentualną kradzieżą.
• czek potwierdzony – do czeku bankowego w tej formie potrzebne jest potwierdzenie, że na koncie wystawcy znajduje się odpowiednia ilość środków potrzebna do realizacji transakcji.
• czek rozrachunkowy – to upoważnienie dla banku, że środki w ramach czeku mogą zostać przekazane z rachunku wystawcy na konto bankowe innej osoby.
• czek zakreślony – środki w ramach czeku zakreślonego może otrzymać wyłącznie bank lub stały klient instytucji. To dobre zabezpieczenie pieniędzy i wystawy czeku przed wypłaceniem środków przez osoby trzecie.
• czek bankierski – to czek bankowy, który wystawia instytucja finansowa. Dotyczy polecenia zapłaty skierowanego do innej placówki bankowej na rzecz okaziciela.
• czek postdatowany i antydatowany – to dwie formy czeków, których data wystawienia może być późniejsza niż rzeczywista data sporządzenia lub data wystawienia będzie wcześniejsza niż rzeczywisty czas wystawienia.

Czeki dzielimy też ze względu na miejsce wystawienia oraz sposób płatności. W tym przypadku wyróżniamy: czek miejscowy, zamiejscowy, krajowy oraz zagraniczny. Na rynku występują też czeki bez pokrycia, jeśli na rachunku bankowym w dniu wystawienia dokumentu nie ma wystarczających środków do zrealizowania transakcji.

Czek – jakie informacje powinien zawierać?

Poprawnie sporządzony czek powinien zawierać kluczowe informacje o kwotach oraz osobach upoważnionych do zrealizowania polecenia zapłaty. Przepisy wynikające z Ustawy Prawo czekowe wskazują, że czek na okaziciela lub jakakolwiek inna forma dokumentu powinna zawierać:

• stwierdzenie polecenia zapłaty z oznaczeniem kwoty (słownie i cyfrowo),
• miejsce sporządzenia dokumentu z datą,
• lokalizacja realizacji czeku,
• numer rachunku bankowego, z którego ma zostać pobrana kwota do realizacji czeku bankowego,
• jasne wskazanie, że wystawiony dokument jest czekiem,
• nazwę instytucji, która ma zrealizować wypłatę czeku,
• czytelny podpis wystawcy dokumentu.

Jeśli czek bankowy nie będzie zawierać, chociażby jednego z powyższych elementów, dokument nie może zostać nazwany czekiem.

Kto może wystawić czek?

Wystawcą czeku bankowego może być osoba fizyczna lub prawna, która ma na swoim rachunku bankowym środki do zrealizowania transakcji w ramach wystawionego dokumentu z poleceniem zapłaty. W przeciwnym razie realizacja czeku będzie niemożliwa, a dokument będzie mieć miano czeku bez pokrycia.

Jak zrealizować czek? 

Czek bankowy można wykorzystać na dwa sposoby: inkaso czeku oraz skup czeku. Pierwsza opcja zakłada możliwość zaciągnięcia czeku przez bank w ramach depozytu. Celem takiej transakcji jest sprawdzenie wiarygodności wystawcy czeku, a następnie dokonuje wypłaty należnych środków. Realizacja czeku w formie skupu odbywa się od ręki. Dzięki temu okaziciel otrzymuje należne środki do rąk własnych po przekazaniu czeku.

Niestety nie wszystkie instytucje obsługują skup czeku. W zdecydowanej większości przypadków konieczne będzie zrealizowanie czeku inkaso, co generuje dłuższy czas jego realizacji. Najczęściej jest to czas od kilku tygodni do nawet 3 miesięcy. Banki za realizację czeku mogą też pobierać dodatkowe prowizje.

Współczesne czeki przybierają nieco nowocześniejsze formy i nie są wystawiane w formie papierowego dokumentu. To m.in. czeki BLIK i czek GIRO wykorzystywany przez instytucje pozabankowe do gotówkowej wypłaty środków w ramach pożyczki. Nowoczesne formy przekazywania środków w ramach czeku zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa i minimum formalności do załatwienia.

Realizacja czeku – w jakim czasie należy wypłacić pieniądze?

W przypadku krajowych czeków czas na zapłatę wynosi 10 dni. Płatności powinny odbywać się w kraju, gdzie dokument został wystawiony. Realizacja czeku zagranicznego jest możliwa z terminem do 70 dni. Po upłynięciu powyższych terminów wystawca może odwołać czek. W przeciwnym razie dokument wciąż pozostaje aktualny i można go zrealizować.

______

[1]  https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19360370283

[2]  https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19360370283/U/D193602…;