Bank

Co to jest bank? Poznaj rodzaje i funkcje banków

Mianem banku określa się instytucje finansowe, które zajmują się gromadzeniem, przekazywaniem i pożyczaniem środków pieniężnych. To miejsce, w którym klienci mogą otwierać rachunki bankowe, przechowywać oszczędności, dokonywać transakcji, wpłat, wypłat i wielu innych. Banki udzielają również wsparcia finansowego w postaci pożyczek i kredytów, zarządzają depozytami, oferują usługi bankowości elektronicznej i doradztwo finansowe.

W Polsce rozróżniamy kilka rodzajów banków: państwowe, spółdzielcze oraz w formie spółek akcyjnych.  

Banki – jakie pełnią funkcje? 

Aktualne przepisy wskazują na trzy podstawowe funkcje banków: kredytowa, pieniężna oraz lokacyjna. Banki jako instytucje komercyjne mają na celu dążyć do maksymalizacji swoich zysków. To nie może się odbywać za wszelką cenę, gdyż instytucje bankowe są także odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa środków deponentów, czyli swoich klientów.

Funkcja kredytowa banków dotyczy udzielania pożyczek, kredytów i proponowania usług bankowych klientom indywidualnym, biznesowym i instytucjonalnym. Model pieniężny dotyczy tworzenia pieniądza bankowego, natomiast funkcja lokacyjna to przyjmowanie oszczędności i rezerw – zarówno od klientów, jak i innych instytucji. Udzielanie kredytów to funkcja zastrzeżona wyłącznie dla banków, co jest zgodne z Ustawą Prawa Bankowego [1]. Pożyczki natomiast mogą być udzielane przez banki, instytucje finansowe, a nawet prywatnych inwestorów.

Banki komercyjne w kraju realizują trzy rodzaje operacji: 

• Czynne – to udzielanie kredytów, lokowanie środków na rynku międzynarodowym oraz skup papierów wartościowych.
• Bierne – takie operacje oznaczają działalność depozytową instytucji finansowych. Gromadzenie środków swoich klientów oraz zaciąganie pożyczek na rynku międzybankowym to główne funkcje biernych operacji. 
• Pośredniczące – to tzw. zjawisko synergii, czyli wykonywanie zleceń klientów. To głównie rozliczenia pieniężne, obrót papierami wartościowymi oraz kompleksowe doradztwo finansowe. Operacje pośredniczące przekładają się na zwiększenie kapitału oraz liczby klientów banku.

Oprócz powyższych, funkcje banków to także: prowadzenie kont bankowych, emisja papierów wartościowych, udzielanie zobowiązań finansowych oraz wykonywanie innych czynności przewidzianych Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim i Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych [2]. 

Rodzaje banków

W Polsce wyróżniamy kilka odmian instytucji bankowych. To przede wszystkim banki handlowe, inwestycyjne, specjalne oraz uniwersalne. Art. 12 Prawo Bankowe wskazuje, że banki mogą być tworzone jako instytucje państwowe, spółdzielcze lub w formie spółek akcyjnych.

Banki handlowe 

To inaczej banki komercyjne, które są nastawione przede wszystkim na zysk. Takie podmioty świadczą swoje usługi odpłatnie, a zysk banku stanowią wszelkie odsetki i prowizje nakładane na klientów korzystających z usług finansowych. Podmioty handlowe zajmują się obsługą oraz organizacją ruchu pieniądza pomiędzy konkretnymi jednostkami a ludnością. To samodzielna jednostka organizacyjna, która samodzielnie podejmuje decyzję na podstawie wewnętrznej struktury organizacyjnej. Główne funkcje banków handlowych to: przyjmowanie wkładów, udzielanie kredytów i poręczeń oraz lokowanie środków pieniężnych tak, aby te były odpowiednio zabezpieczone. Celem banku handlowego jest osiągnięcie zysku kapitałowego.

Banki inwestycyjne

Instytucje inwestycyjne to podmioty działające w sektorze obsługującym przedsiębiorców. Oferowane usługi dotyczą długoterminowego zaangażowania kapitału oraz zarządzania finansowego. Banki inwestycyjne występują w roli inwestora dla firm. To także działalność maklerska i dealerska na rynku: akcji, papierów wartościowych i innych instrumentów inwestycyjnych. Inwestycyjne banki zajmują się obsługą funduszy emerytalnych, a także majątkiem fundacji. Aktualnie różnice pomiędzy bankiem komercyjnym a inwestycyjnym są praktycznie niezauważalne.

Banki specjalne

To instytucje, które swoją ofertę kierują do wąskiego grona odbiorców. To m.in. banki obsługujące giełdy papierów wartościowych, przemysł lub rolnictwo. Dobrym przykładem banku specjalnego jest podmiot hipoteczny. Taka instytucja specjalizuje się w udzielaniu kredytów na cele budowlane – mieszkaniowe i gospodarcze. Wyróżnikiem specjalnych banków jest możliwość zaproponowania lepszych warunków finansowania w porównaniu do popularnych banków komercyjnych. 

Banki spółdzielcze

Banki spółdzielcze to instytucje, których właścicielami są spółdzielcy, czyli np. lokalna społeczność. Takie instytucje funkcjonują w oparciu o Ustawę Prawo Bankowe oraz Ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych [3]. Głównym celem banku spółdzielczego jest wspieranie lokalnej społeczności w zakresie finansowym.

Bank centralny – co to takiego?

Bank centralny to instytucja państwowa, która nie zajmuje się obsługą klientów indywidualnych. Zadaniem banku (w Polsce NBP) jest prowadzenie oraz kształtowanie polityki pieniężnej – zarówno w odniesieniu do pieniądza papierowego, jak i transakcji bezgotówkowych. Wszelkie banki operacyjne, komercyjne i banki specjalistyczne są kontrolowane przez instytucję centralną – w Polsce taką funkcję pełni Komisja Nadzoru Finansowego. Podmiot centralny, czyli NBP to zwierzchnik finansowy dla wszystkich instytucji i całego systemu bankowego w kraju.

Jakie są funkcje banku centralnego?

Funkcje banku centralnego są trzy. Ta instytucja odgrywa istotną rolę w ramach: centralnego banku państwa, banku banków oraz banku emisyjnego. W praktyce oznacza to, że bank centralny ma wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych służących do realizowania płatności. Pełni też funkcję regulacyjną w odniesieniu do innych instytucji zawierających się w systemie bankowym. Bank centralny obsługuje też budżet państwa, prowadzi rachunki rządu oraz realizuje zlecenia płatnicze konkretnych jednostek budżetowych.

_________

[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19971400939/U/D199709…

[2] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971400938

[3] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20001191252/U/D200012…