Przedawnienie roszczenia majątkowego – co oznacza i po jakim czasie „dług się przedawnia”?

Najdłuższy okres przedawnienia wynosi 6 lat, a najkrótszy – tylko pół roku. Przedawnienie długu często jednak mylone jest z brakiem obowiązku spłacenia zobowiązania. Dlaczego te dwa pojęcia, choć na pozór tak podobne, oznaczają zupełnie co innego. Poniżej wyjaśniamy, co to jest przedawnienie długu i kiedy następuje.

Co oznacza przedawnienie długu?

Zanim wskażemy, kiedy dług się przedawnia, warto zacząć od wyjaśnienia co oznacza to sformułowanie. Można kolokwialnie powiedzieć, że każde zobowiązanie ma swój „termin ważności”. Przedawnienie długu to sytuacja, w której na skutek upłynięcia określonego czasu i braku podjęcia w tym okresie danych działań dług staje się niemożliwy do wyegzekwowania. Tradycja prawna tego zjawiska jest bardzo długa. Sama instytucja przedawnienia długu (Kodeks cywilny; Dz.U. 1964, nr 16, poz. 93) powstała przede wszystkim z myślą o ograniczeniu działalności firm windykacyjnych. Dzięki temu zobowiązanie osoby zadłużonej nie może być egzekwowane „w nieskończoność” (co pewnie mogłoby zachodzić w przypadku firm, które kierują się wątpliwym kodeksem etycznym).

…a czego nie oznacza przedawnienie długu?

Odpowiedź na pytanie o to, czy długi się przedawniają, jest więc oczywiście twierdząca. Wszystkie długi ulegają przedawnieniu, choć w różnym czasie, co opisujemy poniżej. Ważne jest jednak to, że przedawnienie długu – wbrew licznym informacjom, które można znaleźć na różnych stronach internetowych – wcale nie oznacza anulowania zobowiązania. To dwa zupełnie różne terminy.

Aby dług został anulowany, konieczne jest jego rozwiązanie. Pomijając polubowne rozwiązanie sprawy między dwiema stronami zazwyczaj taka procedura zachodzi przed sądem. Naturalnie rozwiązanie umowy, np. o kredyt lub pożyczkę, może zajść tylko na skutek stwierdzenia nieprawidłowości, np. w zawartej umowie. Doskonałym przykładem takich spraw są prowadzone obecnie powództwa ws. kredytów frankowych, wśród których większość opiera się na istniejące w umowach niedozwolone postanowienia (inaczej klauzule abuzywne), które mogą być podstawą do unieważnienia umowy kredytu.

Wracając jednak do meritum, czyli tego, kiedy dług się przedawnia i jak to działa: jeśli upłynął okres przedawnienia długu, to wierzytelność wcale nie wygasa. Wciąż jest to zadłużenie, a wszystkie długi powinny być spłacane. Wierzyciel, czyli osoba, która ma prawa do wierzytelności (długu), np. bank lub operator telefonii komórkowej, po okresie przedawnienia nie może dochodzić praw wyegzekwowania zadłużenia przed sądem. Wciąż jednak podmiot ma pełne prawo do upominania się o zwrot posiadanej wierzytelności, jeśli jest to czynione zgodnie z prawem. Pomimo to dłużnik, który nie spłaci przedawnionego długu, nie może być prawnie zmuszony do spłaty – właśnie ze względu na to, że upłynął okres prawny. Dług nie ulegnie jednak przedawnieniu, jeśli w okresie dozwolonym wierzyciel podejmie działania egzekucyjne zmierzające do odzyskania wierzytelności.

Kiedy przedawnia się dług? Różne rodzaje długów, różne podstawy prawne

Aby sprawdzić, po ilu latach przedawnia się dług, należy przede wszystkim określić, kto jest wierzycielem. Inny okres przedawnienia może dotyczyć długów alimentacyjnych, a inny długów wobec banków i instytucji finansowych.

Zobowiązania mają więc różne okresy przedawnienia i – co równie ważne – inne podstawy prawne. Wszystko zależy od rodzaju długu. Do czterech głównych podstaw prawnych, dotyczących największej liczby wierzytelności, należą:

• Kodeks cywilny – m.in. debet  (art. 731 KC), dług z umowy o dzieło (art. 646 KC), pożyczka, kredyt bankowy i karty kredytowe (art. 118 KC),
• Ustawa o ordynacji podatkowej – m.in. podatki, abonament RTV (art. 70 Ustawy),
• Ustawa prawo przewozowe – mandaty m.in. PKP, MPK (art. 77 Ustawy),
• Kodeks pracy – długi z tytułu wynagrodzenia umowy o pracę (art. 291 KP),
• Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych – dług wobec ZUS (art. 24 Ustawy).

Kiedy dług się przedawni? Okresy przedawnienia według rodzaju wierzytelności

Zdecydowanie najszybciej przedawniają się długi komunikacyjne i podobne. Przedawnienie niezapłaconego mandatu MPK i PKP wynosi 1 rok. Taki sam czas został nadany wierzytelnościom związanym z umową najmu wobec najemcy.

Wśród najpopularniejszych rodzajów znajduje się także przedawnienie długu wobec banku. Kiedy przedawnia się dług wobec instytucji finansowej? Następuje to po okresie 3 lat. Taki sam okres dotyczy przedawnienia długu alimentacyjnego (3 lata).

Wierzytelności z tytułu nieopłaconych składek ZUS i podatków mają dłuższy – aż pięcioletni czas, po upłynięciu którego mogą zostać uznane za przedawnione. Często wyszukiwanym hasłem jest także przedawnienie długu wobec telefonii komórkowej. Jest to wierzytelność z kategorii telekomunikacyjnej, dla której ustawodawca przewidział 3-letni okres przedawnienia.

Art. 125 Kodeksu cywilnego stanowi o tym, że wszystkie rodzaje roszczeń, które nie są ujęte w przepisach szczegółowych, przedawniają się po 6 latach.

Listopad 2020